TÜRK HUKUKUNDA İŞKENCE SUÇU HAKKINDA DETAYLI BİLGİ NOTU

TÜRK HUKUKUNDA İŞKENCE SUÇU HAKKINDA DETAYLI BİLGİ NOTU

1. İşkence Suçunun Tanımı ve Hukuki Dayanağı

İşkence suçu, Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 94’te düzenlenmiştir. Maddeye göre:

Bir kamu görevlisinin görevini kötüye kullanarak bir kişiye insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal açıdan acı çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine ya da aşağılanmasına yol açacak davranışlarda bulunması işkence suçunu oluşturur.

Bu tanım çerçevesinde işkence, sadece fiziksel şiddeti değil, psikolojik baskı ve insan onuruna aykırı muameleleri de kapsamaktadır.

2. İşkence Suçunun Unsurları

İşkence suçunun oluşabilmesi için aşağıdaki unsurların bir araya gelmesi gerekir:

✅ Fail (Suçun Faili): Suçun faili bir kamu görevlisi veya kamu görevlisi gibi hareket eden kişi olmalıdır. Kamu görevlisi olmasa bile, suça iştirak eden kişiler de faile yardım ettiği ölçüde cezalandırılır.

✅ Mağdur: İşkence suçunun mağduru herhangi bir kişi olabilir. Suç, yalnızca belirli bir gruba karşı değil, tüm bireylere karşı işlenebilir.

✅ Fiil (Suçun Konusu): İşkence fiili, mağdurun fiziksel veya psikolojik bütünlüğünü bozacak şekilde gerçekleşmelidir.

• Fiziksel işkence: Dayak, elektrik verme, sigara basma, aç bırakma vb.
• Psikolojik işkence: Tehdit, aşağılama, uyutmama, sürekli sorgulama, tecrit gibi eylemler.

✅ Kast: İşkence suçu kasten işlenen bir suçtur. Failin, mağdura acı çektirme veya onurunu kırma iradesiyle hareket etmesi gerekir.

3. İşkence Suçunun Cezası ve Ağırlaştırıcı Haller

TCK 94. maddeye göre işkence suçunun cezası:

• Suçun temel hali: 3 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası verilir.
• Suçun nitelikli halleri (TCK 94/2-3):
• Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi,
• Suçun çocuğa, hamile kadına, avukata veya engelli bir kişiye karşı işlenmesi,
• Suçun kişinin vücudunda kalıcı hasara yol açması hâlinde,
  ceza artırılır.
• İşkencenin neticesi sebebiyle ağırlaştırılmış halleri (TCK 95):
• Eğer işkence mağdurun duyu veya organlarından birinin işlevini kaybetmesine, konuşma veya üreme yeteneğinin zarar görmesine neden olursa 8 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası verilir.
• Eğer işkence mağdurun ölümüne neden olursa, fail ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.

4. İşkence Suçunun Zamanaşımı ve Affa Tabi Olmaması

İşkence suçu insanlığa karşı suç niteliğinde kabul edildiği için:

• Zamanaşımı işlemez: Yani işkence suçuna ilişkin dava, ne kadar zaman geçerse geçsin açılabilir.
• Af kapsamında değerlendirilmez: Genel veya özel af çıkarılsa bile, işkence suçluları bundan faydalanamaz.

5. İşkence Yasağı ve Uluslararası Hukuk

Türkiye, işkenceyi kesin olarak yasaklayan birçok uluslararası sözleşmeye taraftır:

• 1984 BM İşkenceye Karşı Sözleşme
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) m. 3 (AİHM içtihatlarında işkence mutlak yasaktır)
• İşkencenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi (1987)

Anayasa’nın 17. maddesi de işkenceyi kesin bir şekilde yasaklamaktadır:

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

6. İşkence Suçuna Karşı Başvuru Yolları

İşkenceye maruz kalan veya tanık olan kişiler, aşağıdaki yollara başvurabilir:

✅ Adli Makamlara Başvuru:

• Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulabilir.
• Sulh ceza veya ağır ceza mahkemelerinde dava açılabilir.

✅ Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) ve Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık)

• Devlet kurumlarına başvuru yaparak insan hakları ihlali şikayetinde bulunulabilir.

✅ Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru

• İç hukuk yolları tüketildiğinde bireysel başvuru mümkündür.

✅ Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Başvurusu

• Türkiye’de iç hukuk yolları tüketildikten sonra, mağdur AİHM’ye başvurabilir.

7. Sonuç ve Değerlendirme

İşkence suçu, hem Türk hukuku hem de uluslararası hukuk tarafından ağır yaptırımlara tabi tutulmuş ve kesinlikle yasaklanmış bir suçtur. Kamu görevlilerinin işkenceye karışması hâlinde, faillerin yargı önüne çıkarılması anayasal bir zorunluluktur.