İŞ HUKUKUNDA HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI VE İHBARNAMESİZ FESİH DURUMUNDA KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI ALACAKLARI

İş Hukukunda Haklı Nedenle Fesih Hakkı ve İhbarnamesiz Fesih Durumunda Kıdem ve İhbar Tazminatı Alacakları

İş hukuku, işçi ve işveren arasında iş sözleşmesinin düzenli bir şekilde devamını sağlamak amacıyla çeşitli haklar ve yükümlülükler belirler. Bu kapsamda, iş sözleşmesinin feshi, bir tarafın (işçi veya işveren) diğer tarafa karşı iradesini ortaya koyarak iş ilişkisini sonlandırmasıdır. Fakat, fesih her zaman serbestçe yapılabilir bir işlem değildir. Türk İş Kanunu, iş sözleşmesinin haklı nedenlerle feshedilmesini ve bunun sonucunda doğabilecek alacakları detaylı şekilde düzenlemiştir.

1. Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İşçi veya işveren, iş sözleşmesini bazı durumlar altında haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu, taraflardan birinin iş sözleşmesinin devamını çekilmez hale getiren bir durumla karşı karşıya kalması durumunda gerçekleşir.

İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İşçi, işyerinde karşılaştığı ciddi ve geçerli sebeplerle iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir. İşçinin haklı fesih hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir ve şu sebeplerle haklı fesih yapılabilir:

1. İşverenin Yapması Gereken Yükümlülükleri Yerine Getirmemesi:
• İşverenin maaşları ödememesi,
• Sağlık ve güvenlik önlemlerine riayet etmemesi,
• İşe girişte sağlanan sözleşme şartlarını ihlal etmesi,
• İşçiye yönelik herhangi bir ayrımcılığa, mobbinge veya tacize uğraması.
2. İşyerinde Sağlık ve Güvenlik Koşullarının Yetersiz Olması:
• İşçinin yaşamını veya sağlığını tehdit eden bir iş ortamı oluşturulmuşsa.
3. İşverenin İşçinin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymaması:
• İşçiye yönelik mobbing, psikolojik baskı, fiziksel şiddet gibi uygunsuz davranışlar.
4. İşyerinde İş Güvencesi Olmayan Durumlar:
• İşçinin işyerindeki sosyal ve ekonomik durumu ile ilgili haklarına tecavüz edilmesi.

İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İşveren, işçiyi iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshetme hakkına sahiptir. İşverenin haklı nedenle fesih hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir ve aşağıdaki durumlarda haklı fesih yapılabilir:

1. İşçinin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymaması:
• İşyerinde hırsızlık yapması,
• Sarhoşluk nedeniyle işe gelmesi veya uygunsuz davranış sergilemesi,
• Cinsel taciz veya başka şekilde ahlaki ihlallerde bulunması.
2. İşçinin İzinli Olmadan Sürekli Devamsızlık Yapması:
• İşçi, işyerine devamsızlık yaparsa ve bu devamsızlık işveren tarafından haklı bir gerekçeye dayandırılmıyorsa, fesih hakkı doğabilir.
3. İşçinin Verimli Çalışmaması, Performans Sorunları:
• İşçi, işyerinde yeterli verimlilikte çalışmıyorsa, işveren de bu durumu haklı fesih sebebi olarak gösterebilir.
4. İşyerinde İş Güvenliğini Tehdit Edici Davranışlar:
• İşçi, işyerinde tehlikeli faaliyetlerde bulunarak iş güvenliğini tehdit ediyorsa, işverenin fesih hakkı doğar.
5. İşçinin Yasal Yükümlülüklere Aykırı Davranması:
• İşçi, işyeri yönetmeliklerine uymuyorsa ya da işverenin yasal sorumluluklarını yerine getirmemesine neden oluyorsa.

2. İhbar ve Kıdem Tazminatı Alacakları

İş sözleşmesinin haklı nedenle feshi sonrasında, ihbar ve kıdem tazminatı alacakları durumu değişir. İşçiye ya da işverene bu durumda, genel tazminat ödemesi gerekmez. Fakat aşağıdaki durumlar dikkate alınmalıdır:

İhbar Tazminatı

İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi durumunda, fesih bildirim süresine uyulması gerektiğini ifade eder. Haklı nedenle fesih yapılması durumunda ihbar tazminatı ödenmez.

1. İhbar Süresi:
• İşçi veya işveren, iş sözleşmesini feshetmeden önce belirli bir süre önceden karşı tarafa bildirimde bulunmalıdır. Bu süre, işyerinde geçirilen hizmet süresine göre değişir:
• 6 aydan az çalışan için 2 hafta,
• 6 ay-1,5 yıl arasında çalışan için 4 hafta,
• 1,5 yıldan fazla çalışan için 6 hafta.
2. Haklı Fesih Durumunda İhbar Tazminatı:
• İşçi, haklı nedenle fesih hakkını kullandığında, ihbar tazminatı talep edemez. İşverenin sorumlulukları ihmal etmesi veya işçiyi kötü muameleye tabi tutması gibi durumlar, işçiye haklı fesih hakkı tanır ve tazminat alması engellenmez.
• İşveren, haklı nedenle fesih hakkını kullandığında, ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğmaz.

Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her bir yıl için 30 günlük ücret tutarında ödenir ve işçinin 1 yıl ve daha fazla süreyle aynı işyerinde çalışmış olması gerekmektedir. Kıdem tazminatı şu durumlarda ödenir:

1. Haklı Fesih Durumunda Kıdem Tazminatı:
• İşçi haklı nedenle fesih hakkını kullanmışsa, işveren işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır.
• İşveren, haklı nedenle fesih hakkını kullandığında ise, işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda değildir.
2. Kıdem Tazminatının Hesaplanması:
• Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt maaşı dikkate alınarak hesaplanır. 1 yıl süresince çalışan bir işçi için bu ödeme, 30 günlük brüt ücret üzerinden yapılır.

3. Sonuç

• Haklı Nedenle Fesih: İşçi ya da işverenin, geçerli ve ciddi bir sebeple iş sözleşmesini derhal feshetmesi durumudur. İş Kanunu, her iki taraf için de haklı fesih durumlarını belirlemiş ve düzenlemiştir.
• İhbar Tazminatı: Haklı nedenle fesih durumunda ihbar tazminatı ödenmez. İhbar süresi uygulanmaz.
• Kıdem Tazminatı: İşçi haklı nedenle fesih hakkını kullandığında kıdem tazminatına hak kazanır, işveren ise haklı nedenle fesih hakkını kullandığında kıdem tazminatı ödemez.

Bu düzenlemeler, işçilerin ve işverenlerin haklarını korumak amacıyla yapılmış olup, her iki tarafın da adil bir şekilde korunmasına yöneliktir.